
Luister naar ouderen
Bij De Haven staat de cliënt aan het roer. Als de cliënt de regie heeft over zijn of haar leven, is het van belang dat de omgeving goed luistert om te weten wat iemand echt belangrijk vindt. Anja Muijs, eerstverantwoordelijk verzorgende en Anouk Hopman, wijkverpleegkundige en casemanager dementie van De Haven vertellen over het belang van luisteren in hun werk en geven tips aan familie.
Hoe belangrijk is luisteren in jullie werk?
Anouk: “Als wijkverpleegkundigen is het voor ons belangrijk om te weten wat de hulpvraag is. Soms weten we niets, soms hebben we inlichtingen van de familie, de huisarts of het ziekenhuis. We verzamelen informatie, waarmee we daarna aan de slag kunnen.” “Als mensen in De Haven komen wonen, zijn er vaak al gesprekken geweest met andere zorgverleners”, vult Anja aan. “Dat nemen we echter niet zomaar over. Iedereen luistert op een andere manier en wanneer men in De Haven komt wonen is de situatie vaak veranderd.”
Wat levert het op als je goed luistert?
“Het draagt bij aan het welbevinden van de cliënt”, vertelt Anja. Anouk is het daarmee eens: “Iemand voelt zich gezien. Soms is dat letterlijk. Dan zwijgt iemand, maar kun je zien aan de lichaamstaal dat er iets aan de hand is. Dat benoem je, waarna je kunt vragen wat er aan de hand is.” Anja: “Doorvragen is heel belangrijk. Je vult zelf soms iets in, maar dan blijkt het probleem op een heel ander gebied te zitten. Ik had laatst een gesprek met een meneer die de dagen daarvoor zo ziek was geweest dat het leek alsof hij ging sterven. Ik raakte met deze bewoner in gesprek en knielde neer naast het bed, zodat ik op gelijke hoogte was met hem. Ik nam de tijd om oprecht te luisteren en door te vragen op wat hij zei. Hij gaf aan dat hij nog niet klaar was om te sterven en dat het door de eeuwigheid kwam. Ik vroeg hem hoe dat kwam, ik verwachte een antwoord op geloofsgebied. Maar dat bleek niet zo te zijn. Na doorvragen bleek dat hij graag zijn dochter wilde bellen die in het buitenland was, maar hij had haar telefoonnummer niet. Een collega heeft geregeld dat hij zijn dochter kon bellen. Dan zie je hoe belangrijk het is te vragen wat iemand écht wil zeggen, men kan het heel anders bedoelen dan je verwacht.”
Anouk herkent dit wel: “Soms ga ik naar een situatie en verwacht ik een heel groot probleem. Maar tijdens het gesprek blijkt dat iemand vooral gehoord wil worden en even onze échte aandacht wil. Als je doorvraagt is het soms heel anders dan je in eerste instantie denkt.”
Heb je daar wel tijd voor als zorgverlener?
Anouk: “Ik probeer er op dat moment wel de tijd voor te nemen. Een cliënt mag niet aan mij merken dat ik druk ben, dat probeer ik niet te laten zien. Ik ga zitten, stel vragen, luister en observeer.” Anja: “Tijdens een dienst is er altijd tijd om een luisterend oor te bieden. We leveren 24-uurs zorg in De Haven. Door slim te werken en de tijd goed te benutten is er ruimte voor deze momenten.” Dat geldt voor de wijk ook, vertelt Anouk: “In de wijk heb je veel onverwachte zorgmomenten. Je kunt je dag niet plannen, er zijn geregeld noodgevallen en er komt veel tussendoor. Toch probeer je altijd tijd te maken voor een gesprek met de cliënt. Wanneer de zorg na het gesprek beter loopt, levert dat voor ons ook weer tijd op.”
Zijn er ook momenten waarop je niet doet wat een cliënt wil?
Anouk: “Een cliënt heeft niet altijd inzicht in de ziekte en weet niet altijd waarom we iets wel of niet doen. Wij zijn hier allemaal voor opgeleid, dus je mag verwachten dat we onze professionele verantwoordelijkheid nemen. Als iemand iets wil wat niet verstandig is, dan gaan we in gesprek over de voordelen en nadelen van een bepaalde handeling of keuze. We leggen uit hoe we erin staan en proberen zo voor de cliënt te zorgen.” “Ik heb hier wel een voorbeeld bij”, vertelt Anja. “Een mevrouw op onze afdeling wilde ‘s middags in de stoel zitten en niet naar bed. Maar dan zou ze aan het einde van de dag te moe zijn om nog te kunnen functioneren. Dus dan geven we advies en zoeken we met elkaar naar een oplossing. Toen ik later nog met haar in gesprek ging en doorvroeg, bleek dat ze eigenlijk toch wel naar bed wilde ’s middags.” Anja en Anouk zijn het erover eens: “Zorg is persoonsgericht. Je kunt het niet kaderen, het is voor iedereen en op elk moment anders.”
Luistert familie naar de cliënt, wat is jullie ervaring?
Anouk: “Meestal wel, maar in sommige gevallen niet. Familieleden bedoelen het goed, maar soms hebben zij niet dezelfde mening als de cliënt zelf. Daarom is het belangrijk om hierover in gesprek te gaan. We hebben het met familie ook regelmatig over welke risico’s we acceptabel vinden. Stel dat een cliënt graag op sokken wil lopen in huis, waardoor valrisico ontstaat. Dat is dan de keuze van de cliënt. Familie wil niet dat hun naaste valt en wil graag dat hij of zij schoenen draagt. Dan moet je met elkaar daarover in gesprek. Uiteindelijk ligt de beslissing bij de cliënt.”
Anja ziet ook dat in De Haven dit soort gesprekken er zijn, al is dat wel anders dan thuis: “Op onze afdeling wonen twee dames die zelfstandigheid heel belangrijk vinden. Ze willen bijvoorbeeld zo lang mogelijk zelf naar het toilet, maar ook in hun appartement zichzelf kunnen redden. Daarom lopen deze bewoners driemaal per week een extra lang rondje om hun mobiliteit te behouden en te blijven trainen. Zij lopen onder begeleiding van de zorg of van familie. Ze houden dit zelf bij op een lijstje. Familie luistert naar de bewoner en draagt hier hun steentje in bij. Het is belangrijk om te blijven beseffen dat de bewoner zelf de regie heeft. Wij moeten zoveel mogelijk luisteren naar wat iemand zelf wil. Er wordt al zoveel van je afgenomen als je ouder wordt, laten we zoveel mogelijk wél mogelijk maken.”
Heb je tips voor familie?
Anja: “Laat de mensen zoveel mogelijk doen wat ze zelf willen en kunnen en stimuleer hen om dat zelf te blijven doen. Men levert steeds meer in, dat doet wat met hun gevoel van eigenwaarde. Help hen door de regie bij henzelf te laten.”
Anja en Anouk zijn het eens over de belangrijkste tip: “Ga vroegtijdig in gesprek met je vader, moeder of andere naaste en praat erover wat iemand belangrijk vindt. Wat wil je echt blijven doen, wat vind je belangrijk in het dagelijks leven en wat mogen we niet van je afnemen? En luister naar het antwoord. We zorgen samen met familie voor de bewoner, je moet het met elkaar doen. Familie kent de bewoner ook het beste, ga erover in gesprek. Dit geldt ook voor een kwetsbaar en gevoelig onderwerp als reanimatie: Wat wil je dat we doen als je een hartstilstand krijgt? Heb je een levenstestament, wat wil je wel, wat wil je niet? Natuurlijk is zo’n gesprek spannend en wil je daar niet over nadenken. Dit hoort echter wel bij het leven en wij zien dat het heel mooie en waardevolle gesprekken oplevert. Het geeft ons als zorgverleners de mogelijkheid om zo goed mogelijk zorg te geven op basis van wensen en behoeften van je geliefde.
Wilt u meer informatie om u voor te bereiden op het ouder worden? Op 20 maart organiseren De Boei en De Haven een informatieavond voor (toekomstige) ouderen en hun kinderen. Kijk op www.deboeibunschoten.nl voor meer informatie en aanmelden.